Glastuinbouwbedrijven werpen nachtelijke roze sluier over de regio

BOMMELERWAARD - Een verlichte hemel ’s nachts is een bekend verschijnsel in de regio Bommelerwaard. Glastuinbouwbedrijven stralen licht uit waarmee gewassen beter en sneller kunnen groeien. Waar dat licht vroeger vooral geel of oranje was, zie je tegenwoordig ook andere kleuren, zoals roze. De ene nacht is er ook meer licht te zien dan de andere. Hoe zit dat precies?

Dat er tegenwoordig andere kleuren te zien zijn dan vroeger, heeft te maken met een nieuwe methode van belichting in de kassen. “Het oranje licht komt van de belichting zoals die de afgelopen jaren standaard was. Dat zijn hogedruknatriumlampen, vergelijkbaar met straatlantaarns. Het roze licht is afkomstig van led-lampen”, vertelt Guus Meis van Glastuinbouw Nederland, een belangenorganisatie voor ondernemers in de glastuinbouw.

Verhoudingen
Led-belichting heeft volgens Meis meerdere voordelen voor telers. “Bij led is er minder energie nodig om dezelfde hoeveelheid licht te maken, wat energiebesparing betekent. Daarnaast kun je met led de kleur van het licht bepalen. De led-lampen bestaan namelijk uit kleine lampjes en elk lampje kan een bepaalde kleur maken. Een ondernemer kan vooraf de verhoudingen kiezen, bijvoorbeeld iets meer blauw ten opzichte van roze en wit.” 

Kleur
Elke kleur heeft een ander effect op de plant. De ene plant kan onder een bepaalde kleur beter groeien dan de andere. Een van de bedrijven in de Bommelerwaard die de led-belichting gebruikt, is Kwekerij Monnikenwaard uit Nieuwaal. “Met led-lampen hebben we vijftig procent meer licht uit dezelfde hoeveelheid stroom als bij gewone belichting, én minder warmte. Voor chrysanten passen we bijvoorbeeld de kleuren rood, blauw en wit toe. Zo groeien ze bij ons het beste”, zegt Maurice van Tuijl van Kwekerij Monnikenwaard.

Afgeschermd
De ene nacht zie je meer licht dan de andere nacht en ook gedurende de nacht zijn er verschillen te zien. Dat heeft volgens Meis te maken met de regels omtrent lichtuitstoot door kassen, sinds 2007 vastgelegd in het Activiteitenbesluit Milieubeheer. “Bij belichting tot 15.000 lux moeten de ondernemers van september tot mei aan het begin van de nacht een 'donkerteperiode' aanhouden waarin minimaal 98 procent van de lichtuitstraling afgeschermd moet worden. Later in de nacht mag dat percentage naar minimaal 74 procent. Bij belichting boven 15.000 lux moet er gedurende de nacht altijd 98 procent van de lichtuitstraling afgeschermd worden.”

Zichtbaarheid
De weersomstandigheden hebben daarnaast invloed op hoeveel licht kassen uitstralen. “Meer afschermen betekent minder luchtuitwisseling waardoor het klimaat in de kas slechter te sturen is. Bij windstil weer en warmere nachten wordt er dus minder afgeschermd en daardoor zie je meer licht. Bij koud weer met een windje zal een ondernemer juist meer afschermen, want dan is er minder luchtuitwisseling nodig om het klimaat in de kas goed te houden”, legt Meis uit. Ook de laaghangende bewolking zorgt voor meer zichtbaarheid van het licht. Hoe lager de bewolking, des te meer licht er gereflecteerd wordt en dus zichtbaar is.

Lichtvervuiling
Nederland is volgens de Atlas Leefomgeving één van de meest verlichte landen van Europa. Glastuinbouw speelt daarbij een grote rol, maar ook weg- en straatverlichting, reclameverlichting en sierverlichting. Het overmatig verlichten van de omgeving in de nacht noem je ook wel lichtvervuiling. Lichtvervuiling kan leiden tot een verstoord bioritme van mens en dier. Dat kan zorgen voor een verstoorde slaap en een verstoord herstelvermogen. Bij mensen kunnen daardoor bijvoorbeeld diabetes type 2 of hart- en vaatziekten ontstaan.

Investering
“In principe proberen de ondernemers altijd zoveel mogelijk lichtuitstraling af te schermen om de zichtbaarheid in de omgeving zo klein mogelijk te houden. Een gesloten doek zorgt echter onder andere voor hogere luchtvochtigheid en grotere kans op schimmels in het gewas”, vertelt Meis. Glastuinbouwbedrijven werken daarom met onder andere nieuwe luchtuitwisselingssystemen om meer licht af te schermen en tegelijkertijd het klimaat in de kas te verbeteren. “Zo zijn er ventilatoren die droge lucht boven het schermdoek aanzuigen en via een buizenstelsel onderin de kas brengen. Er zijn ook apparaten om de lucht te ontvochtigen. Ventilatoren en vooral ontvochtigers verbruiken echter ook energie en vergen extra investering. Dat is niet voor elk bedrijf of gewas weggelegd.”