bird
vrijdag 29 maart | 13.38 uur

Beleef Heerewaarden

DSC_4735-1
Het monument voor gevallen Britse soldaten.

Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren kunnen elkaar hier bijna aanraken. Met zoveel water in de buurt is het geen wonder dat Heerewaarden van oudsher een vissersdorp was met twee veerverbindingen, één naar Varik en één naar Kessel en Lith.

Moasmeerminnen
Volgens oude verhalen leefden hier ‘de Moasmeerminnen’, die zingend op een rots de vissers verleidden zodat hun schepen te pletter sloegen. Straatnamen herinneren nog aan de zeemanstijden: Palingstraat, Zalmstraat). De geschiedenis van de visserij wordt uitvoerig uit de doeken gedaan in het interessante Bezoekerscentrum De Grote Rivieren. In de tuin van dit centrum staat een oude schokker, een schip dat gebruikt werd voor het riviervissen op paling en zalm.

Levensbehoefte
In de levensbehoefte werd naast de riviervisserij (vooral zalm) voorzien door het drijven van handel op de grote rivieren, de landbouw en de baksteenindustrie (met ooit maar liefst vier steenfabrieken).

Open verbinding
In Heerewaarden was de oeverwal weliswaar opgehoogd, maar ontbrak lange tijd een doorlopende bedijking. Hierdoor bleven open verbindingen tussen beide rivieren bestaan. Via een aantal overlaten kon bij hoog water het water uit de Waal afstromen naar de Maas. De open verbindingen leidden echter ook tot het nodige gevaar en overlast voor het gebied, zodat daarin meerdere vluchtheuvels zijn opgeworpen.

Fort Sint Andries
In de Tachtigjarige Oorlog werd de strategische ligging van Heerewaarden erkend door Prins Maurits, die er in de tijd van de Opstand (1559-1648) een fort liet bouwen: Fort De Voorn of Nassau (1588). Een ander fort (Oud) Fort St. Andries (1599) werd gebouwd door de Spaanse generaal Mendoza. In 1816 werd Fort (Nieuw) Sint Andries opgericht omdat het oude fort niet meer geschikt was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bliezen de Duitsers dit fort op. Alleen de kelders bleven nog over. Het fort is nu eigendom van Staatsbosbeheer.

Fort Sint Andries kreeg in 2006 en 2007 een vernieuwde houten ophaalbrug en luchtwachttoren. Ook zijn de restanten toegankelijk gemaakt van het torenfort, de mitrailleurkazemat en de poterne (een ondergrondse ruimte bij de ingang van het fort). Ook zit er weer water in de sluis en de fortgracht. In de restanten van het torenfort hebben vleermuizen een winterverblijf.

Natuurontwikkeling
Het gebied rond het nieuwe fort Sint Andries staat de laatste jaren erg in de belangstelling van natuurliefhebbers, omdat hier een groot natuurontwikkelingsproject wordt gerealiseerd. In de Buitenpolder Heerewaarden zijn meerder bijzondere vogelsoorten waar te nemen

Beschermd dorpsgezicht
Qua bebouwing is Heerewaarden een fraai voorbeeld van een gestrekt dorp: door het ontbreken van echte aaneengesloten dijken ontstond geen dijkbebouwingsprofiel, maar werd de bebouwing opgericht in een langgerekte vorm langs enkele parallelwegen die de richting van de vrij smalle oeverval volgden. Van die parallelwegen is de ene as vaak van meer belang dan de andere. Zo is in Heerewaarden de Hogestraat de belangrijkste as en is de veel kortere Achterstraat maar voor een deel tot stand gekomen.

De eveneens bebouwde stegen/dwarsstraten (Oostenhoek, Maasstraat, Veerstraat en Steeg) die vanaf de Hogestraat naar de Maas lopen, duiden echter weer wel op de grote betrokkenheid bij de rivier. Deze combinatie is voor Nederland uniek en de hierin gelegen historisch-stedenbouwkundige waarde is de voornaamste reden voor aanwijzing als beschermd dorpsgezicht.



Verder lezen