WO II-herdenkingsbord bij Heerewaarden: 'Hele puzzel, maar moeite waard geweest'

HEEREWAARDEN – Een Britse bommenwerper werd op donderdag 22 juni 1944 door de Duitsers neergehaald bij Heerewaarden. Om die gebeurtenis en de acht omgekomen bemanningsleden te herdenken wordt er op dinsdag 10 oktober – mede dankzij de niet aflatende inzet van Gijs Krist - een herdenkingsbord onthuld nabij de plek des onheils.

Het was in oktober 2011, zo herinnert Gijs Krist zich. De Heerewaardenaar was geïnteresseerd in een expositie over de Tweede Wereldoorlog, gehouden in bezoekerscentrum De Grote Rivieren in zijn woonplaats. “Er was een speciale hoek ingericht met informatie over een Lancaster (vliegtuig, red.) die is neergestort hier in Heerewaarden, maar niemand wist wat ermee gebeurd was. Een week later werd er een lezing gegeven die ook over die Lancaster ging. Tot besluit werd toen gezegd dat de omgekomen bemanningsleden een monument verdienden.” Wie daarvoor het initiatief zou nemen was echter de vraag. ”Toen klikte het in mijn hoofd en ging bij mij de knop om; ‘dat ga ik doen’.”

Bombarderen
En zo geschiedde. Gijs ging alles uitzoeken over de acht bemanningsleden van de viermotorige AVRO Lancaster MK III bommenwerper die samen met twintig andere bommenwerpers was vertrokken vanaf de Britse Royal Air Force basis Metheringham. Doel van de missie: het bombarderen van een fabriek voor synthetische olie in het Duitse Gelsenkirchen. Maar de Duitse grens zou de bommenwerper nooit bereiken; Duits luchtafweer en nachtjagers zorgden er namelijk voor dat de Lancaster met daarin vijf Britten, twee Australiërs en een Canadees brandend neerstortte in de nabijheid van Heerewaarden ter hoogte van de zogeheten Doornepol.

(Tekst loopt door onder de foto's)
Sinds 2011 heeft Gijs veel informatie weten te achterhalen over de missie en de acht inzittenden. “Overal heb ik archieven doorgespit, oude kranten teruggelezen, scholen gemaild, rugbyclubs; van alles. Het was een hele puzzel, maar het is de moeite waard geweest. En hoe meer je vindt, hoe meer je doorgaat. Het jongste bemanningslid was 21, de oudste was 28. En van de twee jongens uit Australië was er één bankmedewerker en de ander was leraar. Maar het was oorlog, dus ze móésten mee."

Ontgroening
Het meest indrukwekkend van de gevonden informatie, vindt Gijs het verhaal over de Brit Arthur James 'Jim' Loughborough. “Hij hoefde eigenlijk niet mee te vliegen, maar omdat hij een dag later leider van het Squadron (leger-afdeling, red.) zou worden, moest hij mee als soort ontgroening. Hij zat al sinds 1938 bij de Royal Air Force en heeft zelfs nog in India gediend. Toen ik dat las dacht ik toch ‘ah shit, was hij nou maar niet meegegaan’.”

Dat Gijs zoveel informatie over een Brits bemanningslid heeft kunnen achterhalen, is overigens bijzonder knap, aangezien oorlogsdocumenten over Britse soldaten niet vrij verkrijgbaar zijn. “Je moet overal voor betalen. En heb je het ene fotootje gekocht, dan moet je voor de volgende ook weer betalen. De Engelsen delen weinig informatie, dat vind ik heel jammer. Van de twee Australiërs en de Canadees weet ik nu bijna alles, maar ik had toch graag het verhaal van alle acht compleet gehad."

Plaquette
Om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden werd in 2014 dankzij Gijs en drie andere initiatiefnemers al een plaquette gelegd bij de Hervormde kerk in Heerewaarden (zie onderstaande foto). Daarop staan de namen, leeftijden, woonplaatsen en functies van de acht omgekomen geallieerde vliegers vermeld. In 2018 reisden nabestaanden af naar Heerewaarden. Voor Gijs was dat een bijzonder moment: “Ik had ze nog nooit gezien, maar ze vlogen me meteen om mijn nek. Zó erg waarderen die mensen het.”

(Tekst loopt door onder de foto)
Behalve de plaquette bij de kerk, komt er nu ook een herdenkingsbord in de buurt van de plek waar de Lancaster in juni ’44 neerstortte. Daarvoor heeft Gijs hulp gehad van Koos Tromp en Piet Stoel van de werkgroep Luchtoorlog WO2 Bommelerwaard, de gemeente Maasdriel en  veteraan Gradus Kruitwagen. Dit bord is alweer het twaalfde bord in een serie van in totaal 22 borden die in de Bommelerwaard geplaatst zullen gaan worden.

Vergeten
Het bord wordt op dinsdag 10 oktober in het bijzijn van de Australische en Canadese militaire attaché onthuld door ooggetuige van de crash Wim van Utrecht en door Geoff Loughborough, een familielid van bemanningslid Arthur James 'Jim' Loughborough.

Gijs kijkt uit naar de onthulling en de ontmoeting: “Als hij hier is, vraag ik hem het hemd van het lijf en dan zijn er nog maar vier bemanningsleden over waarvan ik het verhaal nog rond moet krijgen. Al deze mannen mogen immers nooit vergeten worden; nu niet, maar ook niet door toekomstige generaties”, besluit Gijs vastberaden.
Wie meer informatie heeft over - met name - de vijf Britse bemanningsleden wordt verzocht een mailtje te sturen naar: gijskrist@gmail.com.