Jose Brunselaar uit Rossum te zien in 'Leven zonder Letters'

ROSSUM - "Wat ik het leukste vond aan Frans Bauer? Hij is gewoon zichzelf en we houden allebei van Nederlandstalige muziek. En hij is net als ik opgegroeid in een woonwagen." Dat zegt Jose Brunselaar uit Rossum. Zij is één van de deelnemers aan het nieuwe AVROTROS televisieprogramma 'Leven zonder Letters'.

In het programma volgt Frans Bauer twaalf mensen die laaggeletterd zijn. Hij daagt ze uit om hun droom uit te laten komen. Zo gaat hij met Ria aan de slag, die haar theoriecertificaat wil halen zodat ze in een brommobiel kan rijden. En hij helpt Dirk-Jan om DJ te worden. De droom van Jose is een liedje te schrijven voor haar grote idool, volkszanger William Burg uit Den Bosch. 

School
De 60-jarige Jose groeide op in een kermisfamilie. Haar ouders hadden onder andere een draaimolen, een schiettent en een oliebollenkraam. "Op mijn zevende zat ik al achter de kassa bij de draaimolen", vertelt ze. "Daardoor ben ik weinig naar school gegaan. Ik heb er gewoon te weinig geleerd, was te veel aan het werken. Ik was handig, ik kon lassen, schuren en schilderen, dus ik kon mijn ouders goed meehelpen."

Rijbewijs
Jose volgde het pad van haar ouders en ging samen met haar man een kermisattractie runnen. "In die tijd miste ik het lezen en schrijven niet", vertelt ze. Haar rijbewijs én vrachtwagenrijbewijs haalde ze omdat je toen nog een mondeling theorie-examen kon afleggen. Haar zus, die wel kon lezen en schrijven, had de theorieboeken voorgelezen. "Ik heb gelukkig een goed geheugen", lacht Jose. "En als ik een vergunning nodig had voor onze attractie, dan reed ik naar het gemeentehuis en regelde dat."

Prinses Laurentien
Een aantal jaren geleden is Jose gescheiden. Ze moest verhuizen en een uitkering aanvragen en daar begon haar laaggeletterdheid een echt probleem te worden. "Ik kon de formulieren niet invullen, begreep er niks van", vertelt ze. "Ik schaamde me ontzettend. En doordat ik het niet zelf kon, heb ik maanden moeten wachten totdat die uitkering er was." Via de gemeente is ze toen gestart met het leren lezen en schrijven. In 2018 werd ze Gelderse én landelijke 'Taalheld' en tegenwoordig is 'Taalambassadeur' voor de Regio Rivierenland. Samen met Addy van Meerten heeft ze voor Bibliotheek Rivierenland meerdere vlogs opgenomen, onder de naam de 'Taalmeiden'. Hoogtepunt was een interview met Prinses Laurentien, gemaakt in september 2022. "Jullie zijn de allerbelangrijkste mensen om bewustzijn over laaggeletterdheid te creëren", zegt Laurentien in dat interview tegen Jose en Addy. "Ik ben maar een luisteraar. Jullie weten hoe het voelt, jullie weten hoe de schaamte is, jullie zijn de experts waar wij naar moeten luisteren."

'Verschillende kanalen'
Als Taalambassadeur wordt Jose onder andere ingeschakeld door gemeentes en instanties zoals WerkZaak en de Belastingdienst om officiële brieven te beoordelen en duidelijker te maken. Een brief die begint met 'Via verschillende kanalen hebben wij geprobeerd u te bereiken' is door de Taalambassadeurs bijvoorbeeld veranderd in 'Wij hebben geprobeerd u te bereiken via de post, de e-mail en de telefoon'. Een instructie van het ziekenhuis waarin staat 'U moet nuchter verschijnen', is nu geworden: 'U mag de avond tevoren niet eten of drinken'. "Gelukkig wordt er veel gedaan met onze adviezen", zegt Jose. "Brieven worden echt duidelijker voor mensen die moeite hebben met lezen."

App 'Lees Simpel'
Nu lezen en schrijven een stuk makkelijker is voor Jose, is ze aan de slag met computervaardigheid. Want ook daarmee heeft ze een flinke achterstand opgelopen. Dankzij de cursus 'Klik & Tik', die ook in de Bommelerwaard wordt aangeboden, kan ze veel administratieve zaken zelf regelen. "Ik begrijp nog steeds niet alles", vertelt ze. "Maar als er eenmaal een app op mijn telefoon staat, kan ik er mee werken. Ik weet bijvoorbeeld nu hoe DigiD werkt en ik kan whatsapp berichten versturen." Ook de app 'Lees Simpel' gebruikt ze vaak. Daarmee kun je een foto maken van een brief, waarna de inhoud op een eenvoudige manier wordt uitgelegd.
Jose is blij met haar deelname aan het televisieprogramma van Frans Bauer. "Het verhaal over laaggeletterdheid komt op die manier binnen bij mensen", zegt ze. "En misschien bereiken we weer een paar mensen, die de stap gaan zetten om te leren lezen en schrijven. Daarom doe ik dit allemaal."

De aflevering van 'Leven zonder Letters' met Jose Brunselaar in de hoofdrol is maandag 6 november te zien, om 21:25 uur op NPO1.

Bij Leerhuis Zaltbommel en Taalhuis Maasdriel kan iedereen informatie, advies en begeleiding krijgen. Het is een plek om basisvaardigheden te leren en te oefenen. Meer op: www.kompasbommelerwaard.nl

Maandag 30 oktober om 19:00 uur is Jose te gast in het programma Khalid & Sophie van BNNVARA op NPO 1, om te vertellen over haar deelname aan 'Leven zonder Letters'.