bird
dinsdag 19 maart | 08.50 uur

Beleef Zaltbommel

DSC_4036-1
Een van de gezellige winkelstraten van Zaltbommel.

Zaltbommel is een gezellig vestingstadje aan de Waal met veel bezienswaardigheden en activiteiten. Veel mensen kennen het stadje van de stompe-toren-zonder-spits. Al van verre zie je die 'toren van Bi-Ba-Bommel'. Vanaf de mooie Waalbrug zie je ook de kleine bewoonde watertoren en de stadswallen. Daarachter ligt het oude en ommuurde deel van het stadje Zaltbommel. De geschiedenis is er overal voelbaar.

850: Bomela
Zaltbommel is dan ook al meer dan duizend jaar oud. De eerste vermelding van een nederzetting stamt uit het jaar 850 ('Bomela'). In 999 kreeg de nederzetting het zogenaamde recht van tol en munt en van gruit, een stof waarmee het bier tot gisting werd gebracht. Vanaf de 13e eeuw werd Zaltbommel een belangrijke handelsstad, het kreeg stadsrechten (1231), stadsmuren (1316) en vestingwerken, die er nu nog zijn. Oorspronkelijk heette de stad Bommel. Tot heden wordt de stad door de bewoners zo genoemd.

1572: Bloeiperiode van de vesting
In 1572 verklaarde Zaltbommel zich onafhankelijk en solidair met de Geuzen. De boze Spanjaarden probeerden daarna tevergeefs de stad in te nemen. Maurits van Oranje zorgde voor de bouw van nog meer versterkingen rondom de stad. De Spanjaarden kwamen er niet in! De inwoners hielden zich toen bezig met nijverheid en handel. De stad heeft diverse bloeiperioden gekend. De bloeiperiode was relatief vroeg, vergeleken met andere Nederlandse steden in de gouden eeuw.

17e eeuw: Afname havenfunctie
In het begin van de 17e eeuw nam de betekenis van Zaltbommel af. Dit kwam door het ontstaan van een zandplaat in de Waal. Het het aantal schepen dat Zaltbommel aandeed verminderde daardoor drastisch. 's-Hertogenbosch nam de functie van de grensplaats Zaltbommel over.

19e eeuw: Industrialisatie
Midden 19e eeuw nam de industrie toe. Er waren in die tijd 10 scholen, waaronder een Latijnse school. De stichter van het KNMI, C.H.D. Buys Ballot, was leerling van deze school. In 1869 kwam er een spoorbrug over de rivier. In 1933 kwam pas de eerste verkeersbrug over de Waal. Tot die tijd deden veerbootjes hun werk. De markante Martinus Nijhoffbrug is in 1996 geopend.

1995: Hoog Water
In de winter van 1995 liet de toenmalige Gelderse commissaris van de koningin, Jan Terlouw, de Bommelerwaard evacueren wegens de dreiging van hoog water.

2007: Stroomstoring Bommelerwaard
Op 12 december 2007 vloog een Apachehelikopter in de hoogspanningskabels bij Hurwenen en zat het overgrote deel van de Bommelerwaard ruim twee dagen zonder stroom. Dit resulteerde in een (lichte) stijging van het aantal inwoners, negen maanden later...

Stadswallen
De huidige stadswallen stammen uit de zeventiende eeuw. Stadsarchitect François de Virieu transformeerde de vestingwerken van Zaltbommel vanaf 1834 tot een groen landschapspark. De panden aan de boulevard zijn grotendeels gerenoveerd. Vlak daarachter ligt het oude centrum met haar middeleeuwse stratenpatroon en huizen uit de zestiende en zeventiende eeuw. Op het Kerkplein staan een aantal fraaie stadsboerderijen. De schuren zijn nog herkenbaar.

Opknappen Stadswallen Zaltbommel
De komende jaren restaureren we de zeven bolwerken die rondom de stad Zaltbommel liggen. Samen vormen zij de Stadswallen van Zaltbommel. Het Oranjebolwerk en het Lage Singelbolwerk, waarop de muziektent staat, zijn als eerste aan de beurt. Geleidelijk aan komen alle bolwerken aan de beurt. Wanneer met de volgende bolwerken gestart kan worden, hangt onder andere af van wanneer subsidiegeld beschikbaar is. Het Rijk wees de Zaltbommelse stadswallen (het geheel van de vestingwerken, wallen, grachten en park) aan als Rijksmonument.De komende jaren worden de stadswallen weer zoals De Virieu het ooit ontworpen heeft.

'Bommel'
Oorspronkelijk heette de stad ‘Bommel’, een naam die nu nog in de volksmond klinkt. De beroemde stompe' toren van Bi-Ba-Bommel’ herinnert ons aan het liedje: “en te midden van die rommel, rommel, dreef de torenspits van Bi-Ba-Bommel. Hoe dichterbij u nadert hoe meer u ontdekt: de sierlijke oude watertoren, de groene stadswallen, het stadskasteel en nog veel meer cultuurhistorische bezienswaardigheden!


Bekende mensen in Zaltbommel:

Geboren

  • ca.1490-1555, Maarten van Rossum, veldheer en jonge edelman die als ridder de opdracht had om Gelderland te verdedigen tegen de Spaanse Vorst Karel V. Met zijn (te) kleine leger voerde hij een soort guerrilla, waarbij hij andere steden in Gelderland aanviel. De invloed van Maarten is vandaag de dag nog zichtbaar in Zaltbommel.
  • 1545-1614, Ghisbertus Masius, een van de eerste bisschoppen van het Bisdom 's-Hertogenbosch.
  • 1826-1896, Hendrik Antonie Lodewijk Hamelberg, consul-generaal en speciaal gezant van Oranje Vrijstaat.
  • 1858-1942, Gerard Philips, grondlegger van Philips, broer van Anton.
  • 1874-1951, Anton Philips, grondlegger van Philips.
  • 1879-1954, Peter van Anrooy, componist en dirigent.
  • 1963, Ingeborg Ansing, actrice.
  • 1916-2004, Fiep Westendorp, illustratrice en tekenares.
  • 1985, Reinette van Tuijl, fotomodel.


Inwoners

  • 1817-1890, Christophorus Buys Ballot. natuurkundige en oprichter van het KNMI.
  • 1829-1906, Suzanne Leenhof, concertpianiste en echtgenote van de schilder Édouard Manet, getrouwd in Zaltbommel.
  • 1937, Gerben Hellinga, schrijver en acteur.
  • 1949, Emmy Verhey, violiste.
  • 1958, Maarten Ducrot, wielrenner en wielrencommentator.
  • 1966, Igor Verhoeven, e-commerce pionier en internetpionier.
  • 1967, Anouchka van Miltenburg, Tweede Kamerlid voor de VVD sinds 2003.


Bezoekers

  • Franz Liszt, Hongaars pianist en componist (1811-1886). Het verhaal gaat dat hij, onderweg van Keulen naar Londen, aangetrokken door het geluid van de carillon, een bezoek gebracht aan Zaltbommel.
  • Karl Marx, Duits economisch filosoof en neef van de familie Philips (1818-1883). Philips Sr. beheerde de erfenis voor Marx, die nogal een gat in z'n hand had.
  • Sinterklaas. Ieder jaar bezoekt de goed heiliman ook dit stadje. In 2002 werd het bezoek op landelijke televisie vertoond (51ste televisie-intocht). Het bekende lied 'In die grote stad Zaltbommel' speelde een belangrijke rol in deze intocht.
Verder lezen