Over het Mansveldergemaal

BOMMELERWAARD – De Stichting De Vier Heerlijkheden houdt historische informatie bij over de dorpen Aalst, Brakel, Poederoijen en Zuilichem. Op deze website verschijnt regelmatig een historische foto met bijbehorend verhaal.

In het westelijk gedeelte van de Bommelerwaard staat nog een oud stoomgemaal, helaas zonder stoommachine, in de volksmond het Mansveldergemaal genoemd. Gebouwd in 1855 op de plaats van een ‘steenen molen’ die eerder door brand was verwoest.

Het gemaal trok water uit de Poederoijense polder, de Prink en de Brakelse polder. Het water van dat gemaal kwam in de binnenboezem en liep dan via een sluis en de buitenboezem de Maas in.

Simon Mansvelder
De machinist in het begin van de vorige eeuw was Van Schaik. Simon Mansvelder kwam in 1912 van Nieuwerkerk aan de IJssel zijn taak overnemen. Behalve deze taak knipte en scheerde hij ook nog, maakte zelfs fietsen en repareerde tuinbouwmachines.

De Mester
In Poederoijen werd hij door zijn brede inzet en kennis wel "de Mester" genoemd. Zijn zoon Daniel Mansvelder (1908 - 1982) werd in 1926 eerste stoker op het gemaal bij zijn vader. Het gas dat vrijkwam door het stoken van antraciet, liep in een ketel via en pijp naar de brander. Met de hendels kon je de gastoevoer rege­len, geregeld moest het lager via een glazen oliepotje met olie gesmeerd worden. Stokers waren Teunis de Zeeuw en Gerrit van den Anker.

Abraham Mansvelder
Daniël werd in 1949 officieel aangesteld als machi­nist. In 1962 werd zijn functie overgenomen door broer Abraham. Inmiddels draaide het gemaal op een Daf motor. Er was altijd werk te doen. Het vuil werd opgevangen met een krooshek en moest met een krabhaak op een platform getrokken worden en met een kruiwagen worden afgevoerd.

Vette paling
In het machinistenhuis verderop vergaderde in één van de kamertjes ook geregeld het polder­bestuur. De machinist had ook neveninkomsten, hij hield geiten en ving geregeld met behulp van fuiken een vette paling.

In 1975 werd het D.W. van Dam gemaal in gebruik genomen, waardoor het Mansveldergemaal zijn functie verloor. Vanaf 2013 zijn de sluizen en het Mansveldergemaal gerestaureerd.

www.vierheerlijkheden.nl