Hallo Hier Bommel: Tristan Budel

ZALTBOMMEL - Als een Bommelaar een draaiorgel hoort, waant hij zich niet aan de Amsterdamse grachten, maar dichtbij huis: in hartje Zaltbommel.

"Behalve als het miezert en hard waait", zegt Tristan Budel (1999). "Want dan wordt het orgel zeiknat." Tristan mag zich de derde generatie orgeldraaier noemen.

Museum Speelklok
In het kielzog van Martin Conrads is hij iedere week bij zijn muzikale Bloemenmeid te vinden. "Elke zaterdag, ik was drie vier jaar, kwam ik met mijn ouders, of met mijn opa, dit orgel al tegen. Dan ging ik op de rand van het orgel zitten. Vanaf 2007 ben ik meer betrokken geraakt bij de exploitatie van het draaiorgel. Ik heb iets met muziek. Op pianoles gezeten. Ik werk bij het Utrechtse Museum Speelklok, het restaureren van draaiorgels. Als er een storing is in een boek, weet ik welke toon het is."

Koffie
Orgelman Martin kan tevreden zijn. Eerder zei hij: "Tristan is mijn opvolger. Hij snapt de muziek ook. Het zou jammer zijn als het met mij zou stoppen." Tristan heeft hetzelfde enthousiasme. "'s Morgens rond tien uur beginnen we, tot ongeveer kwart voor één." De muzikale wandeling door de binnenstad wordt traditiegetrouw in de Gasthuisstraat onderbroken. Al meer dan dertig jaar staat daar bij de familie Heldring de koffie klaar. " Wat eten en rond kwart over twee staan we anderhalf uur voor de HEMA."

Traditie
Een beetje Bommelaar opent hier zijn beursje om de bijna 60-jarige traditie in stand te houden. De middag wordt tegen half vijf afgerond op de Markt. "We spelen de hele dag. 's Ochtends zetten we de motor aan. 's Middags draai ik met de hand, een goede conditietraining," voegt Tristan er lachend aan toe.

Jaargetijde
Wat hij tevoorschijn tovert uit het fraaie instrument heeft soms te maken met het jaargetijde. "Sinterklaas, kerst. Voor de rest het oude draaiorgelrepertoire, concertwalsen en schlagerpotpourri." Tristan haalt zijn telefoontje tevoorschijn. Door de woonkamer klinkt: 'Sag mir nie wieder je t'aime'. "Dat kun je wel tien keer per dag spelen. We kunnen niet te veel boeken meenemen."

Kermisorgels
De orgelboeken lijken op centimetersdikke kartonboekjes. Voorgestanste gaatjes geven aan door welke pijp lucht geblazen wordt, waardoor een melodie ontstaat. "Voor ieder orgel worden deze boeken speciaal gemaakt. We hebben twee kasten vol." Tristan schat het aantal op vijfhonderd. Tristan kan honderduit over het fenomeen orgel vertellen. "Een kerkorgel klinkt strak. Dat kan mooi zijn, maar na drie kwartier heb ik het wel gehad. Ik vind niet alleen straatorgels mooi, maar ook kermisorgels. Als je ouder wordt", concludeert de jonge orgeldraaier, "leer je beter luisteren." In het Museum Speelklok kan hij zijn hart ophalen. "Vanwege de corona is het museum voor publiek dicht. De restauraties gaan door. Het werk is een droombaan. In 2019 zijn de draaiorgels bijgeschreven op de lijst van Immaterieel Erfgoed."

Gijs Perlee
De collectie is indrukwekkend. "Vanuit historisch oogpunt: van kermisorgels tot straatorgels. De meeste orgels zijn geen Nederlands instrument. Wat Carl Frei verbouwde waren instrumenten uit Duitsland, Frankrijk, België. De Hindenburg komt van oorsprong uit België." De Zaltbommelse orgelliefhebber prijst zich gelukkig dat het museum een aantal orgels van Gijs Perlee bezit. Gekocht van zijn dochter. "We hebben er twaalf overgenomen. Een unieke collectie."

Hindenburg
Tristan is betrokken geweest bij de restauratie van Perlees orgel De Hindenburg. "Uit 1934, net als de Bloemenmeid." Tijdens de corona ging hij niet met de trein naar Utrecht. Samen met Martin en collega Peter van de Berg heeft hij de Hindenburg in Kerkdriel gerestaureerd. Veel van geleerd. "Met een restauratie leer je het hele orgel kennen. En je leert ook elkaar beter kennen." Deze opgedane kennis kan Tristan gebruiken voor zijn privéproject. "Ik heb een klein Frans kermisorgeltje uit 1915 gekocht. Uit elkaar schroeven en in stappen klaarmaken. Ik zie dit als een investering in mezelf."

Vroeg of laat geeft Martin de orgelpijp aan Maarten. Tristan erkent dat hij de derde generatie orgeldraaier is. "Een beetje wel", aarzelt hij. "Maar ik weet niet zo goed of ik me daarop kan voorbereiden. Ik denk dat het nog een tijdje doorgaat. In welke vorm weet ik niet, wel dat draaiorgel gewaardeerd wordt."

Rein van Willigen werkt momenteel aan een nieuw boek 'Hallo Hier Bommel!'. Hierin komen interviews met creatieve bekende en minder bekende Bommelaars. De Bommelerwaardgids publiceert verkorte versies van die interviews.